راه انگلیس برای ورود سلاح به قفقاز باز شد / ایالات متحده و غرب در حال دگرگون کردن کامل نظام امنیتی منطقه هستند
به گزارش خبرگزاری ینی مساوات، الچین خالد بیلی در مقاله ای تحلیل با بیان این موضع می نویسد: گام‌های اخیر ایالات متحده و بریتانیا با هدف تقویت حاکمیت و نظام امنیتی هر دو کشور آذربایجان و ارمنستان صورت گرفته است… تصمیماتی که در کاخ سفید و لندن اتخاذ شده، پیام راهبردی روشنی درباره قفقاز جنوبی دارد: این منطقه اکنون رسماً در معماری امنیتی غرب جای گرفته است.
از سوی ایالات متحده و غرب پیام‌های بسیار جدی‌ای به قفقاز جنوبی ارسال می‌شود. بر اساس این پیام‌ها می‌توان برداشت کرد که محافل سیاسی غرب در حال آماده‌سازی برای «دوره پس از روسیه» در قفقاز جنوبی هستند. در همین راستا، دولت بریتانیا تحریم صادرات تسلیحات به آذربایجان و ارمنستان را لغو کرده است. تصمیم رسمی لندن تنها تغییری فنی یا دیپلماتیک نیست، بلکه نشانه‌ای از آغاز مرحله‌ای تازه در سیاست قفقاز جنوبی غرب است.
استیون دوتی، وزیر وزارت خارجه بریتانیا، اعلام کرده است که این اقدام نتیجه «پیشرفت‌های حاصل از ابتکار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده» و «تعطیلی فعالیت گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا» است. به گفته او، لندن روابط خود با باکو و ایروان را به سطح «شراکت راهبردی» ارتقا می‌دهد؛ شراکتی که حوزه‌های تجارت، امنیت و دفاع را دربرمی‌گیرد.
این تصمیم همچنین نشان می‌دهد که محور آمریکا–بریتانیا در مسیر خنثی‌سازی کامل نفوذ روسیه در قفقاز جنوبی و ادغام کامل این منطقه در چارچوب امنیتی غرب پیش می‌رود. لغو تحریم تسلیحاتی از سوی لندن ارتباط مستقیمی با «دیپلماسی ترامپ» دارد و آمریکا اکنون در حال شکل‌دهی به خطوط کلی یک نظام امنیتی جدید بدون حضور روسیه در قفقاز جنوبی است.
به ابتکار دونالد ترامپ، کاخ سفید «مفهوم صلح پایدار» را در منطقه مطرح کرده است؛ مفهومی که هدف آن ادغام آذربایجان و ارمنستان در ساختار امنیتی منطقه‌ای به‌عنوان بازیگرانی مستقل، بدون منازعه و همکار با غرب است. از این منظر، احتمال آغاز مرحله‌ای امن‌تر در قفقاز جنوبی افزایش یافته است.
بریتانیا در این نظام جدید نقش «عامل اجرایی راهبردی» آمریکا را ایفا می‌کند، به این معنا که چارچوب ژئوپلیتیکی تعیین‌شده از سوی واشنگتن را از طریق همکاری‌های دفاعی، انرژی و امنیتی پیش می‌برد. این رویکرد در سند «استراتژی جهانی بریتانیا ۲۰۲۳» نیز ذکر شده است. از دید لندن، تضمین ثبات در فضای اوراسیا تنها از راه «محدودسازی نفوذ روسیه و تقویت حضور نهادهای غربی در قفقاز جنوبی» امکان‌پذیر است.
از سوی دیگر، انحلال عملی گروه مینسک و لغو تحریم تسلیحاتی نشان می‌دهد که غرب مناقشه قره‌باغ را بسته‌شده تلقی می‌کند. این امر تأییدی ژئوپلیتیکی بر آغاز «دوره پسامنـاقشه» در منطقه است؛ یعنی قفقاز جنوبی دیگر نه به‌عنوان حوزه‌ای وابسته به میانجیگری روسیه، بلکه به‌عنوان فضایی مستقل و آماده همکاری با غرب در نظر گرفته می‌شود.
بدین‌ترتیب، تصمیم واشنگتن و لندن رسماً انحصار میانجیگری روسیه را پایان می‌دهد و «راهبرد صلح‌سازی» کرملین را از مشروعیت بین‌المللی محروم می‌کند. در عین حال، پشت این تصمیم صرفاً ملاحظات سیاسی نیست، بلکه منافع ژئواقتصادی عمیقی نیز نهفته است. لندن مدت‌هاست آذربایجان را ستون اصلی امنیت انرژی اروپا می‌داند. گاز و نفت خزر، کریدور گاز جنوبی و خط لوله باکو–تفلیس–جیهان از عناصر کلیدی «دیپلماسی انرژی بریتانیا» هستند.
از سوی دیگر، گسترش روابط با ارمنستان نیز به لندن اجازه می‌دهد این منطقه را به‌عنوان نقطه ترانزیت لجستیکی، فناوری و مالی بنگرد. به این ترتیب، بریتانیا با همکاری متوازن با هر دو کشور، در پی الحاق منطقه به نظام اقتصادی و امنیتی غرب است. لغو تحریم تسلیحاتی در واقع تضمین‌کننده جلوگیری از «تحریم انرژی» نیز هست، زیرا لندن نمی‌تواند بدون تضمین ثبات نظامی–سیاسی شرکایش در منطقه، امنیت انرژی خود را حفظ کند.
جالب آن‌که تصمیم لندن دینامیک جدیدی در روابطش با اتحادیه اروپا نیز ایجاد کرده است. در حالی‌که محور فرانسه در بروکسل تمرکز بیشتری بر حمایت انسانی و امنیتی از ارمنستان دارد، بریتانیا سیاستی متوازن‌تر با جهت‌گیری ژئواقتصادی و امنیتی در منطقه اتخاذ کرده است. در نتیجه، دو مدل موازی در سیاست قفقاز جنوبی غرب در حال شکل‌گیری است:
یکی مدل اتحادیه اروپا و فرانسه که بر «دور کردن ارمنستان از روسیه» و تقویت نهادهای دموکراتیک متمرکز است،
و دیگری مدل آمریکا–بریتانیا که بر «توازن منطقه‌ای، حاکمیت و ادغام اقتصادی» بر پایه رویکردی واقع‌گرایانه بنا شده است.
با وجود این تفاوت‌ها، به نظر می‌رسد راهبرد غرب در قبال قفقاز جنوبی در حال همگرایی و هماهنگی بیشتر است. لغو تحریم تسلیحاتی از سوی بریتانیا را می‌توان یکی از نخستین گام‌های رسمی در آغاز «دوره پساروسیه» در قفقاز جنوبی دانست — اقدامی که نه‌فقط به معنای آغاز فرآیند صلح منطقه‌ای، بلکه نماد شکل‌گیری توازن ژئوپلیتیکی و ژئواقتصادی جدید است. برای نخستین بار، قفقاز جنوبی بدون واسطه‌گری کرملین به‌سوی ادغام در نظام امنیتی و ژئوپلیتیکی غرب گام برمی‌دارد.
به این ترتیب، اقدامات اخیر آمریکا و بریتانیا علاوه بر تقویت حاکمیت و امنیت آذربایجان و ارمنستان، قفقاز جنوبی را وارد مدار گسترده‌تری از امنیت و نفوذ غرب کرده است. تصمیمات کاخ سفید و لندن در واقع پیامی راهبردی است که نشان می‌دهد این منطقه رسماً بخشی از معماری امنیتی غرب محسوب می‌شود.
